کانون فرهنگ و اندیشه مسیحی
ادیان جدید، جنبش‌های نوپدید دینی، ادیان بدیل یا ادیان دوران جدید همگی واژگانی هستند که از پدیده جدیدی در جهان معاصر خبر میدهند و پژوهشهای گوناگونی را در حوزههای مختلف علوم از جمله جامعهشناسی، دینشناسی، روانشناسی و جرمشناسی به خود اختصاص دادهاند. مراکز و نهادهای گوناگونی در بررسی این مسأله شکل گرفته و شخصیتهای معروف و پرتلاشی در این عرصه پژوهشی پای نهادهاند. به لحاظ منابع و نوشتهها نیز کتابخانهها و کتابفروشیها از کتابهای مربوط به این پدیده پرشدهاند و در حوزه اطلاعرسانی و ابزار مرتبط با آن مانند اینترنت، صرفنظر از سایتهایی که اختصاصا به این مهم پرداختهاند، در اغلب دپارتمانهای دینپژوهیِ مستقل، یا مرتبط با دانشگاههای معتبر دنیا بخشی تحت همین عنوان ایجاد شده است که در آن، علاوه بر معرفی منابع تحقیق و محققان این حوزه به دلمشغولیهای تحقیقیِ ارباب قلم در این حوزه پرداختهاند و برای تکمیل فرایند اطلاعرسانیِ خویش و نیز در دسترسقراردادن منابع و مآخذ، نشانی سایتهای اختصاصیِ ادیان و جنبش‌های نوپدید را در خود جای داده، به معرفی دیگر مراکزی که در این زمینه به پژوهش اشتغال دارند، پرداختهاند.
مطالبِ این حوزه نیز دارای تنوع بسیاری است. برخی را کسانی نگاشتهاند که دارای نگاهی جانبدارانه به موجودیت این ادیان بودند و در لابلای کلمات آنها نوعی دفاع مطلق دیده میشود. برعکس، بخشی از مطالب از سوی مخالفان و گاه ارباب دینهای سنتی بر ضد این حرکتها نوشته شدهاند که البته هر دو مجموعه در جای خود حاوی نکات ارزشمندی هستند که در بررسیِ این موضوع باید از تمامی آنها سود جست، و در نهایت گروه سومی هستند که نگاهی پدیدار شناختی دارند و در کاوشهای خویش در پی مبانی، اصول، خاستگاه و چرایی این پدیده هستند.
در این میان، برخی به طرح مباحث نظری و کلیات میپردازند و اصولاً جنبه معرفتشناختی دارند و برخی در حوزه مطالعات موردی (Case Study) وارد شدهاند. برخی به زندگینامه تحلیلیِ بنیانگذاران جنبش‌های نوپدید پرداختهاند؛ و برخی دیگر با نگاهی جامعهشناختی به آسیبشناسیِ این پدیده و رهآورد و برآیندِ آن توجه کرده، تحلیلی جامعه شناختی و گاه روانشناسانه از زیرمجموعه این پدیده و افرادی که به آنها میپیوندند ارائه میکنند. مقاله حاضر که ترکیبی از دو نوشتار به قلم دو تن از استادان و محققان این حوزه است، در عین اختصار، دارای مطالب و اطلاعات ارزشمندی است که میتواند در به دست دادن نگاهی اجمالی و کلی به این پدیده برای خوانندگان مفید افتد.
شاید خوانندگان ارجمند ارائه تعریفی جامع و مانع از ادیان جدید را انتظار داشته باشند، امّا نظر به نگاههای مختلف در تعریف ادیان جدید که عبارتاند از تعریفهای الهیون، جامعهشناسان دین، تاریخشناسان ادیان، روانشناسان دین و دینپژوهان در این نوشتار کوتاه به آنچه در لابلای این دو مقاله ترجمه شده ذیل است اکتفا میشود و اگر ابهامی در تعریف موضوع باشد در مقالات آتی که به تعریف ادیان جدید اختصاص خواهد داشت، زدوده خواهد شد.
درباره مقاله دکتر گاردون ملتون ذکر این نکته لازم است که سیر تاریخی مطالعه ادیان جدید یا جنبش‌های نوپدید دینی در این نوشتار به خوبی بیان شده است؛ به خصوص که نویسنده در این زمینه از شخصیتهای اصلی به حساب میآید و همین بر غنا و اعتماد به آنچه نوشته، میافزاید. کتابشناسیِ انتهای مقاله برای تحقیقات و کسب اطلاعات بیشتر بسیار مفید خواهد بود.
بیتردید، در این ترجمه نارساییهایی وجود دارد که از جمله باید به اسامی فارسیِ جنبشها اشاره نمایم. امید میرود در ادامه راه با کسب نظرها و پیشنهادهای اساتید و خوانندگان ارجمند به نامهای معیار و ثابتی دست یابیم. به هر حال، نوبودن موضوع و کاستیهای موجود در برخی آثار ترجمهشده در این زمینه که در بعضی از کتابهایی که به تمامی ادیان دنیا میپردازند، ارائه شدهاند، روند تحقیق در زمینه ادیان جدید را با دشواری مواجه میسازد که با امید به رفع ابهامات، برآیندی بهتر را پیشبینی میکنیم.
مقاله ۱: درآمدی بر جنبش‌های نوپدید دینی (اِلین بارکر)
