کانون فرهنگ و اندیشه مسیحی
از سال ۴۵۱ میلادی مسیحیان میلاد مسیح را ۲۵ دسامبر و روز غسل تعمید ایشان را ششم ژانویه اعلام کردند و جشن میگیرند، لیکن ارمنیان روز ششم ژانویه را روز تولد آن حضرت میدانند و جشن میلاد را در این روز برگزار میکنند. در این شب، شام ارمنیان ایران بیشتر، کوکو، ماهی، ماهیشور، دستپیچ و پلو است.
تاریخ دقیق ولادت حضرت عیسی مسیح روشن نیست. در سده دوم میلادی، ششم ژانویه را روز تولد مسیح میدانستند، اما در سده چهارم، کلیسای کاتولیک رم، این تاریخ را ۲۵ دسامبر و غسل تعمید آن حضرت را ششم ژانویه اعلام کرد. (مانوکیان، ص۳۴)
تا سال ۳۷۹ میلادی، کلیساهای مسیحیان در بینالنهرین و قسطنطنیه مراسم روز تولد حضرت عیسی مسیح را ششم ژانویه برگزار میکردند.
“گریگور نازیانتس”، پس از انتخاب شدن به مقام اسقفی، تاریخ تولد آن حضرت را ۲۵ دسامبر اعلام کرد، پس از کنارهگیری اسقف مزبور، این تاریخ بار دیگر به ششم ژانویه بازگشت و سرانجام در سال ۴۵۱ میلادی در کنگره “کالگدون”، میلاد حضرت مسیح را ۲۵ دسامبر و روز غسل تعمید ایشان را ششم ژانویه اعلام کردند (مانوکیان، ص۳۵). از آن پس بیشتر مسیحیان جهان این مناسبت را ۲۵ دسامبر جشن گرفتند، لیکن ارمنیان روز ششم ژانویه را روز تولد آن حضرت میدانند و جشن میلاد را در این روز برگزار میکنند.
در این شب، شام ارمنیان ایران بیشتر، کوکو، ماهی، ماهیشور، دستپیچ و پلو است.
ارمنیان صبح روز ششم ژانویه که آن را روز تولد و غسل تعمید پیامبر خود میدانند، جملگی به کلیسا میروند و پس از انجام مراسم مذهبی خاص روز تولد حضرت مسیح، مراسم غسل تعمید آن حضرت انجام میپذیرد. این مراسم به یادبود غسل تعمید ایشان در کنار رود اردن به دست یحیی تعمیددهنده، صورت میگیرد.
پس از پایان مراسم مذهبی غسل تعمید، مقام روحانی صلیب را از درون ظرف غسل تعمید برمیدارد و به دست کسی که از پیش به نام “پدر تعمیدی” آن روز تعیین شده است، میدهد. پس از پایان مراسم، ارمنیان تولد و غسل تعمید آن حضرت را به یکدیگر تبریک میگویند و از آن پس مراسم دید و بازدید عید ارمنیان آغاز میشود.
پیش از این برگزاری مراسم تولد و غسل تعمید حضرت عیسی مسیح در روستاهای ارمنینشین نقاط مختلف، تفاوتهایی داشت. برای مثال، ارمنیان روستاهای چهارمحال روز ششم ژانویه به کلیسا میرفتند، پس از انجام مراسم مذهبی، همراه با کشیش روستا به خانه “پدر تعمیدی” که او را “خاچ کاور” مینامیدند وارد میشدند و از آنها با چای و شیرینی یا ناهار پذیرایی میشد. (یدگاریان، ۱۹۶۳، ص۴۷)
عصر روز پنجم ژانویه در روستاهای خرقان، روستاییان ارمنی، گوسفندی را ذبح میکردند تا سفره شام شب عید میلاد و غسل تعمید رنگینتر باشد و صبح روز ششم ژانویه به کلیسا میرفتند.
پس از پایان مراسم مذهبی،ابتدا سالخوردگان مرد، سپس مردان میانسال، پس از آن جوانان و سرانجام زنان و کودکان با نشخارکی که مقام روحانی به آنها میداد، متبرک میشدند.
شب تولد حضرت عیسی مسیح اعضای خانواده در خانه بزرگ خاندان جمع میشدند و هر یک با خود “خون”(XUN)- یک سینی که در آن شیرینی، تنقلات، آجیل، میوه و هدیه قرار داده، روی آن را میپوشاندند- میبردند. روستاییان در آن شب قربانی میکردند، ترتیب قربانی چنین بود که دو جوان از سوی سالخوردگان روستا انتخاب میشدند، آن دو برای جمعآوری پول برای خرید گاو یا گوسفند قربانی، به خانههای روستاییان میرفتند، هر یک از روستاییان بنابه وسع خود مقداری پول میدادند، پس از خریدن گاو و یا گوسفند، در خانه یکی از روستاییان که نذر کرده بود قربانی در خانه او انجام شود، قربانی میکردند و با خون قربانی بر در ورودی کلیسا علامت صلیب میکشیدند. بانوان روستا نیز “خون” تهیه کرده و به خانهای که نذر کرده بود قربانی در آنجا انجام پذیرد، میفرستادند. جوانان روستا در آن خانه جمع میشدند و تا نیمه شب به شادی، رقص و پایکوبی میپرداختند، لیکن سالمندان در آن جشن شرکت نمیکردند.
گوشت قربانی را میان تمامی خانوادههای روستا تقسیم میکردند تا برای روز بعد که دید و بازدید “دوره” میروند، همه خانهها خوراکی برای پذیرایی از مهمانان داشته باشند. بامداد روز عید روستاییان به کلیسا و پس از پایان مراسم به منزل “خاچ کاور” و پدر تعمیدی میرفتند و در آنجا از آنها پذیرایی میشد.
روستاییان تولد و غسل تعمید حضرت عیسی مسیح را بهیکدیگر تبریک گفته، در خانه “خاچکاور” به شادی و رقص میپرداختند، سپس برای تبریک گفتن به خانه دیگر روستاییان “دوره” میرفتند. (موسیان، ۲۰۰۱، ص۱۵)
منابع:
۱- مانوکیان، آرداگ: اعیاد کلیسای ارمنی، ترجمه هرایر خالاتیان، تهران، ۱۳۶۰
۲- موسیان: وازگن و دکتر واهیگ رانووسیان: آداب و رسوم ارمنیان خرقان، ۲۰۰۱
۳- یدگاریان: سرزمین چهار محال ایران، تهران، ۱۹۶۳
منبع: ماهنامه اخبار ادیان، شماره ۱۱، دی ۱۳۸۳.
نویسنده: آندرانیک هویان
