Home » مقاله‌ها » روان‌شناسی » روانشناسی دین: یک روی‌آورد علمی چند تباری

روانشناسی دین: یک روی‌آورد علمی چند تباری

 

مفهوم سازیهای چند بعدی در دینداری فردی

(به نقل از هود و همکاران، ۱۹۹۶، صص ۱۱ ـ ۱۲)

ویلیام جیمز (۱۹۰۲)
دینداری با گرایش سالم [۱۰۴] یک ایمان اجتماعی، برون‏گرا، خوشبینانه، و شاد: نگاه‏به همه چیز وگرایش به خوب دیدن آنها (ص ۷۸)
روحهای ناخوش[۱۰۵] یک ایمان درون‏گرا، بدبینانه، رنج‏‌آلود، و غمگینانه: ایمانی که در آن فرد تجربه شَر را امری قطعی می‏داند. (ص ۳۶)

فروم[۱۰۶] (۱۹۵۰)
دین آمرانه[۱۰۷] «عمده‏ترین خاصیت این سنخ از دین اطاعت است و گناه کبیره‏آن نافرمانی است» (ص ۲۳)
دین انسانی‏نگر[۱۰۸] «محور این نوع دین انسان و تواناییهایش است… خاصیت این نوع دین تحقق خود است، نه اطاعت» (ص ۳۷)

کلارک [۱۰۹] (۱۹۵۸)
رفتار دینی اولیه «یک تجربه درونی اصیل از امورقدسی که با تلاش فرد برای انسجام زندگیش با امور قدسی ترکیب شده است.» (ص ۲۳)
رفتار دینی ثانویه «یک دینداری خیلی معمولی و بی‏روح… یک عمل اجباری.» (ص ۲۴)
رفتار دینی نوع سوم «رسوم معمول دینداری که در سایه اقتدار و امر فردی دیگر پذیرفته می‏شود» (ص ۲۵)

نسکی[۱۱۰] (۱۹۶۱)
ارتدوکسی داکتورینی [۱۱۱] «بر پذیرش عقلانی‏دکترینهای تجویزشده‏تأکیدمی‏کند» (ص ۲۳)
پارساگرایی[۱۱۲] «بر اهمیت ارتباط و اتحاد شخصی و خصوصی با خدا تأکید می‏کند» (ص ۲۳)

گلاک [۱۱۳] (۱۹۶۲)
بعد تجربه‏‌ای
[۱۱۴] «فرد دیندار به کسب دانش مستقیم از واقعیت غایی،ویا تجربه‏هیجان دینی‏نائل‏می‏شود» (ص۹۹)
بعدایدئولوژیک «فرد دیندار به باورهای خاصی پایبند می‏شود» (ص ۹۹)
بعد آیینی «پذیرش‏ و پیروی‏ از اعمال‏ دینی‏خاص» (ص ۹۹)
بعد عقلانی «فرد به اصول اعتقادی ایمان و کتاب مقدس دینش‏آگاه‏است وآنهاراتقدیس‏ می‏کند» (ص ۹۹)
بعد پیامدی «اعمال و بازخوردهای فرد از دینش منتج می‏شود و پیامد آن است» (ص ۹۹)

آلپورت (۱۹۶۶)
دین درونی
«ایمان به عنوان یک ارزش غایی و عالی… به سمت وحدت هستی جهت دارد، و به فریضه برادری، و تلاش برای متعالی‏کردن تمامی نیازهای خود ـ محورانه نظر دارد» (ص ۴۵۵)
دین بیرونی «دین کاملاً فایده‏نگرانه که در جهت دستیابی فرد به امنیت، پایگاه اجتماعی، آرامش، و تأییدی بر سبک زندگی انتخاب شده‏اش حرکت می‏کند» (ص ۴۵۵)

آلن و اسبیکا (۱۹۶۷)[۱۱۵]
دین متعهد
«استفاده از یک دیدگاه فلسفی ـ انتزاعی: معنای عقاید متعدد دینی نسبتا واضح‏اند و چارچوب منعطف و گشوده تعهدات، دین را با فعالیتهای زندگی روزمره مرتبط می‏سازد» (ص ۲۰۵)
دین مجهول
[۱۱۶] «یک ایمان مبهم، نامتمایز، خنثی، و متعارض. ایمانی به لحاظ شناختی ساده و به لحاظ شخصی ارضاءکننده» (ص ۲۰۵)

هانت (۱۹۷۲)
دین لفظی
[۱۱۷] (لفظ باورانه) «شناخت ظاهری گزاره‏های دینی بدون چون و چرا کردن درخصوص آنها» (ص ۴۳)
دین ضد لفظی
[۱۱۸] «طرد ساده گزاره‏های دینی»
دین اسطوره شناختی
[۱۱۹] «تفسیر مجدد گزاره‏های دینی به منظور درک عمیق‏تر معنای نمادین آنها»

مک‏کونی و هوگ (۱۹۷۳)[۱۲۰]
گناه مدار، دگر تنبیهی[۱۲۱] (۱۹۷۳) «باورهای دینی متمرکز بر خشم خدا به نحوی که به اعمال دیگران ارتباط می‏یابد… تأکید بر مجازات اعمال اشتباه» (ص ۵۵)
گناه مدار، خود تنبیهی[۱۲۲] «احساس بی‏ارزشی و بدبودن … یک نیاز آشکار برای تنبیه و اعتقاد راسخ به اینکه چنین تنبیهی اجتناب‏ناپذیر است» (ص ۵۶)
عشق مدار، خود محور[۱۲۳] «باور به بخشیده شدن گناهان فرد» (ص ۵۶)
عشق مدار، دگر محور «باوری که بر همه انسانها به عنوان مخلوقات خدا، و عشق خداوند و … تأکید می‏کند… درخصوص رستگاری همه جهان» (ص ۵۶)
فرهنگ مدار، متعارف[۱۲۴] «ارزشهایی که بیشتر فرهنگی هستند تا الهیاتی» (ص ۵۶)

بیستون و ونتیس (۱۹۸۲)[۱۲۵]
دین وسیله‏‌ای
[۱۲۶] (۱۹۸۲) «دین ابزاری برای رسیدن به دیگر اهداف فرد است» (ص ۱۵۱)
دین غایی[۱۲۷] «دین خودش فی نفسه هدف است» (ص ۱۵۱).


Check Also

ar-ar-ps02

نسبت روان‏شناسی و دین

رابطه روان‏شناسی، به عنوان یک رشته علمی یا حرفه، با دین و اعتقادات دینی نوعا به سه شیوه صورت گرفته است. هر یک از این سه شیوه، دست‏کم از جهاتی، وجوه مقبولِ رابطه میان روان‏شناسی و دین هستند، ولی در مجموع ناقصند، زیرا در هیچ‏یک از آنها به دین همانند یک هم‏شأن و شریک‏نظر نمی‏شود. در مقاله حاضر به رابطه میان روان‏شناسی و دین از زاویه متفاوتی پرداخته می‏شود؛ رابطه‏ای که بر توازن و احترام مبتنی است.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *